Page 9 - Teraz egzamin ósmoklasisty - język polski, repetytorium, szkoła podstawowa

1. Analiza i interpretacja tekstu
Samouczek
Jak analizować i interpretować utwór liryczny?

1 Przeczytaj uważnie wiersz. Zwróć uwagę na istotne elementy tekstu.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Autor i tytuł
Akacje w nocy

Tysiączne małe liście na drzewie akacji Bohater liryczny –
w ruchliwych siwych włosach szeleszczą złowieszczo, drzewo akacji
– pachnące białe grona zwiędłym kwiatem deszczą
szamocząc się wśród liści w słodkiej desperacji...

Złe, o złe niespodzianki szeleszczą w tym szmerze –
drzewo tak rusza liśćmi, jak człowiek kiwa głową,
i szepcze beznadziejnie: przyjdzie to i owo, Strofa (zwrotka)
– nie pomoże pogoda, nie pomogą pacierze...

Wiatr wzdłuż i wszerz przebiega skrzypiące akacje,
szeleszczą małe liście z księżycowej blachy;
a z pustki nieba schodzą ciemne, smutne strachy, Rymy okalające
niosą rzeczy okropne – i mają świętą rację.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Akacje w nocy,
[w:] tejże, Wiersze wybrane, Warszawa 1985.

2 Zadaj pytania do teksu i sformułuj odpowiedzi.
Zwróć uwagę, o czym informuje
Jak jest zbudowany utwór? tytuł utworu. Przeanalizuj układ

Tytuł utworu wskazuje bohatera lirycznego (akacja) i czas sytuacji lirycz- tekstu i jego treść.
nej (noc). Wiersz składa się z trzech strof, które przedstawiają sytuację
akacji i jej zachowania: strofa I – ukazuje złowieszczo szeleszczące liście
akacji i szamoczące się kwiaty; strofa II – informuje, o czym szeleszczą LIRYKA
liście (zbliżają się złe niespodzianki); strofa III – obrazuje wiatr i smutne
strachy, które są spełnieniem przewidywań akacji.
W wierszu występują rymy okalające (akacji – desperacji, złowieszczo –
deszczą, szmerze – pacierze, głową – owo, akacje – rację, blachy – strachy).
Funkcja: Nocna pora to czas, w którym ujawniają się lęki – akacje szeleszczą
liśćmi w oczekiwaniu, aż wydarzy się coś niedobrego. Nastrój niepokoju po-
tęgują rymujące się wyrazy (np. desperacji, złowieszczo, strachy). Jaki charakter mają wypowiedzi
podmiotu lirycznego? Sprawdź,
czy wyraża się bezpośrednio czy

Kto mówi w utworze? pośrednio – w tym celu przeanali-
Podmiot liryczny nie ujawnia, kim jest (liryka pośrednia) – ukrywa się za zuj formy czasowników i zaimki.
opisem przyrody.

Jak mówi podmiot? Zwróć uwagę, jak podmiot

Akacji zostały nadane cechy ludzkie (personifikacja) – potrafi szeptać, liryczny przedstawia bohatera
rusza liśćmi, jak człowiek kiwa głową, liście szeleszczą w ruchliwych si­ lirycznego i sytuację, w której się
wych włosach (drzewo jest jak stary człowiek). W wypowiedziach podmio- znalazł. Określ, jaki jest stosunek
tu lirycznego dominują słowa nacechowane negatywnie, np. zwiędłym, podmiotu do świata.
złowieszczo, złe, beznadziejne, ciemne, smutne, okropne, które wskazują
na przemijanie, rozpad i brzydotę. Noc jest metaforą końcowego etapu
życia – ukazanego jako pułapka, z której nie można się wydostać (nie
pomoże pogoda, nie pomogą pacierze).

W jakim celu mówi? Zastanów się, jaka refleksja
W poetyckim obrazie akacji zostały oddane lęki i niepokoje człowieka, wynika z poetyckiego opisu.
który doświadcza poczucia schyłku życia. Wiersz jest poetycką refleksją
na temat przemijania.

15